У праваслаўных вернікаў вялікае светлае свята – Дзень святой Тройцы ці Сёмуха, якое наступае на пяцідзясяты дзень пасля Вялікадня. Новае пакаленне клятчан наўрад ці ведае, як яно адзначалася нашымі продкамі. Вельмі добра, што ёсць людзі, якія зберагаюць беларускія традыцыі. Адна з іх Ірына Мінец, дырэктар Клецкага раённага цэнтра культуры. Яна расказала, як раней святкавалі Тройцу на яе малой Радзіме – у Морацкім краі.

Дзень святой Тройцы беларусы здаўна называюць Сёмухай. Яшчэ яно мае назвы Зялёныя святкі і Зелянец.

Свята адзначаецца ў гонар заканчэння вясны і пачатку лета, калі актыўна растуць расліны і дрэвы. Некаторым з іх – клёну, бярозе, дубу, аеру – нашы бабулі і дзядулі надавалі асобную ўвагу. Іх лічылі абярэгамі і верылі, што яны спрыяюць урадлівасці зямлі і выспяванню збажыны.

– Галінкі гэтых дрэў называлі «маем». Імі жыхары ўпрыгожвалі свае хаты, двары, аздаблялі зелянінай хлявы, дзе знаходзіліся жывёлы, – паведаміла Ірына Іванаўна.

Напярэдадні свята ў вёсцы ва ўсю кіпела праца: сяляне наводзілі парадак у дамах, вымяталі двары, палолі грады. Трэба было шмат чаго паспець зрабіць, бо на Сёмуху забаранялася працаваць.

Абавязкова прыбіралі прыдарожны крыж, вешалі на яго ручнікі. Маліліся, каб Бог паслаў усім здароўя ў дарозе, каб ніякіх бед не было ў сваіх сем’ях і аднавяскоўцаў.

Пад вечар, калі ўсё парабілі, людзі прымалі водныя працэдуры. Майстравалі спецыяльнае прыстасаванне, куды насыпалі бярозавыя вуглі з попелам, потым залівалі іх кіпятком. Яны мыліліся лепш чым мыла. А гэтая вада валодала лячэбнымі ўласцівасцямі.

Як адзначыла Ірына Іванаўна, у нядзелю ўсё павінна быць асаблівым: адзенне, ежа і нават паводзіны. У Морачы галоўнай стравай з’яўлялася абрадавая яечня. На свята жанчыны апраналі святочныя касцюмы: вышытую сарочку, гафрыраваную спадніцу, пярэднік, кабат і чырвоную хустку. І ўсе знаходзіліся ў бадзёрым, урачыстым, добразычлівым настроі.

Раніцай вяскоўцы, прыгожыя, убраныя, з букетамі розных палявых і лугавых раслін ішлі ў царкву, дзе асвячалі іх. Потым гэтыя зёлкі захоўвалі звязанымі ў пучкі на гарышчы ці калі абразоў. Калі набліжалася навальніца, бралі частку і спальвалі. Так праганялі буру.

– Асноўнымі дзеючымі асобамі на Сёмуху з’яўляліся дзяўчаты, – акцэнтавала субяседніца. – Яны ў гэты дзень куміліся: упрыгожвалі сябе вянкамі і завівалі бярозу.

Абрад «Завіванне бярозы» праводзіўся для забеспячэння добрага ўраджаю і моцнага здароўя. Існавала вераванне, што чалавеку можна перадаць сілы і моц дрэва. У лесе яны моцна гойдалі бярозу, каб яе галінкі можна было ўхапіць і звязаць з суседняй бярозай. Зрабіўшы такім чынам арку, моладзь парамі праходзіла пад ёй і спявала святочныя песні.

Абрад «Кумленне» азначаў прыняцце дзяўчат у асяроддзе жанчын-прадоўжальніц роду. З цягам часу ён стаў успрымацца як духоўнае ачышчэнне, дараванне за былую крыўду. Пакуміўшыся, яны станавіліся сяброўкамі.

Па традыцыі ў лес з дзяўчатамі ішла бабуля, вадзілі вакол яе карагоды, а тая біла іх крапівой. Лічылася, што такім чынам яна ачышчае ад злых духаў.

Потым дзяўчаты распляталі завітыя бярозкі, каб вызваліць дрэва ад пакут. Аглядалі таксама і свае вяночкі. Па іх варажылі на лёс таго чалавека, на каго ён быў завіты. Тыя, што добра захаваліся, прадказвалі доўгае жыццё. Засохлыя пускалі на ваду, і чый хутчэй даплыве да берага, то тая сяброўка перш за ўсіх выйдзе замуж.

– З даўніх часоў бяроза ў народных уяўленнях была своеасаблівым дрэвам-медыятарам, якая звязвала паміж сабой гэты і той свет. У нашым выпадку варажба дзяўчат – гэта дыялог з продкамі, – растлумачыла Ірына Мінец.

Людзі верылі ў прыкметы. Напрыклад, па стану галінак «мая» вызначалі, якім будзе ўраджай. Калі яны засохнуць хутка, то трэба чакаць спякотнага лета і небагатага ўраджаю, калі наадварот, то будзе багатая восень.

Дарэчы, на Тройцу пастухі таксама завівалі вянкі і вешалі іх на рогі жывёлін, каб паспрыяць малочнасці статка кароў і ўратаваць яго ад ваўкоў.

А напрыканцы дня абавязкова спраўлялася святочнае застолле з гульнямі, танцамі і песнямі. Разам збіраліся сваякі і аднавяскоўцы, бо свята Сёмухі аб’ядноўвала ўсіх сялян.

Ірына ЖДАНКО.

Фото з архіва Ірыны МІНЕЦ.